Jan Holties

Vandaag liep ik onderweg van de parkeerplaats naar het Rensenpark in Emmen langs de begraafplaats aan de Kerkhoflaan. Veel bijzondere graven heb ik daar niet gezien. Maar één graf trok wel mijn aandacht en wel om twee redenen. Op het graf zat een bijzondere plaquette en aan de voet van het graf stond een rechtopstaande steen met zoiets als laatste groet. Zowel de tekst op het graf als de laatst genoemde steen waren slecht te lezen.

Maar de afbeelding van de plaquette was duidelijk. In de kruiwagen zat een mannetje met een deken over zijn benen. Onder zijn rechterarm droeg hij een jachtgeweer en naast de kruiwagen is een jachthond zichtbaar. Ik werd nieuwsgierig naar het verhaal achter het graf en ging op onderzoek uit. Delpher, het Drents archief en De Veluwenaar boden uitkomst.

Het verhaal begint op dertien juni 1866 om 15.00 uur. Harmannus Holties - een 34 jarige timmerman uit Emmen - en zijn vrouw Sietje Fransen werden verblijd met de geboorte van zoon Jan. Ze hadden reeds twee dochters Zwaantje (1861) en Antje (1863). In 1869 werd broer Jan Harm geboren en in 1873 zus IJtje. 

Jan was lichamelijk zwaar gehandicapt. Hij had een lengte van rond de meter. Met name zijn beentjes zijn nauwelijks tot ontwikkeling gekomen en zijn gehoor was slecht. Maar Jan was kien en haalde ondanks zijn handicap regelmatig streken uit met zijn vriendjes.

Op 25 september 1889 verscheen in de Provinciale Drentsche en Asser Courant een artikel over "jager" Jan. Dit artikel werd in heel veel andere kranten in het land overgenomen. Jan liet zich als jager, gezeten op een kruiwagen door een kruier naar het jachtveld brengen. Jan was naast jager ook een dierenliefhebber. Hij had een dierenopvang voor gewonde vogels en spalkte gebroken ledematen. Jan had in zijn schuur ook een tamme vos.

Naar aanleiding van diverse stukken in de Provinciale Drentsche en Asser Courant schreef Jan - als ingezonden brief - bovenstaand gedicht in het dialect.

Jan handelde ook in honden. In 1893 zette hij deze advertentie in het blad Floralia. In die tijd was 50 gulden ongeveer een maandsalaris. Een raaf verkocht hij voor 7 gulden.

Op 21 oktober 1896 verscheen dit artikel in het Algemeen Handelsblad. Daaruit blijkt dat hij zijn beenderen wel heel vaak heeft gebroken. Ook blijkt dat de kruier 50 cent per dag verdiende + de kost. Op één dag werd soms wel 20 km door het veld afgelegd. Jan imiteerde dieren en wist zo ook bejaagbare dieren te lokken.

De jachtresultaten stonden in die tijd gewoon in de krant. Hebben we dank zij Jan geen patrijzen meer ?

Jan was een alleskunner. Hij repareerde, klokken, horloges, wapens, speelgoed, muziekinstrumenten. Twee anarchisten - Harm van W. en Menso B. uit Emmer-Compascuum hebben in 1921 ingebroken in Jan zijn werkplaatsje en namen de wapens, patronen en horloges mee. Ze werden door veldwachter H. Timmermans ingerekend en mochten zich op 9 mei 1921 voor de rechtbank in Assen verantwoorden.

Op 5 april 1926 nam Jan deel aan een kleiduivenwedstrijd in Odoorn. Hij kreeg een herinneringsmedaille. Op het evenement kwamen 400 bezoekers af.

Op 13 juni 1926 werd Jan zijn 60ste verjaardag groots gevierd. Hij kreeg een verrekijker en diverse gereedschappen als cadeau. Ook de aanvraag voor een nieuwe jachtakte kreeg hij cadeau. Het was een onvergetelijke dag. In dit artikel kom ik voor het eerst de naam van de kruier tegen. M. Middelveld is de kruier. Daarover later meer.

Op 30 juli 1927 stond bovenstaand bericht in de Haagse Courant. Jan zou met dank aan een donderslag zijn genezen van zijn doofheid

Op 11 december 1932 omstreeks 23.00 uur is Jan overleden. Zijn laatste rit heeft hij niet gemaakt in de kruiwagen.

Naar aanleiding van het overlijden stond een artikel in de Emmer Courant van 12 januari 1932. In aanvulling wat reeds is beschreven valt hier dus te lezen dat Jan ook barbier en haarsnijder was. In verband met zijn handicap moesten de klanten op de grond gaan zitten voor hun behandeling. Hier wordt de kruier Middelveld voor het eerst ook bij zijn voornaam Meeuwes genoemd.

Vrienden van Jan hebben geld (700 gulden) ingezameld en een steenhouwer in Italië de opdracht gegeven om deze plaquette - naar voorbeeld van een meegestuurde foto - te maken. Het werd zonder plechtigheid in alle stilte op het graf aangebracht. Een van Jan zijn vrienden was zijn jachtmaatje en oud schoolkameraad Jan Oosting die samen met zijn zoon Willem het Noorder Dierenpark (Nu Rensenpark waarnaar ik onderweg was) heeft opgericht.

Op de kleine steen aan de voet van Jans graf staat te lezen: Laatste groet van zijn kruier Meeuws Middelveld. Meeuws (officiele naam is Meeuwes) is geboren op 28 november 1886. 

Hij trouwde op 26 april 1917 met Grietje Dost uit Ter Apel. Ten tijde van het huwelijk waren ze onvermogend. Meeuws overleed op 6 mei 1955.