Börgermoor / Esterwegen

Vandaag heb ik met mijn wandelmaatje geprobeerd om een wandeling te maken door het Börgermoor.

We begonnen onze wandeling bij de foto van het werkkamp Börgermoor. Het 1e Emslandlager werd in 1933 gebouwd. Hier werden toen duizend marxisten uit het Ruhrgebied opgesloten. De gevangen van het kamp moesten het veen (Moor) ontginnen.

Op de plek des onheils staan nu drie informatiepanelen.

Het standbeeld van een "Moorsoldaat"

Tussen twee zwerfstenen staat een bordje van de vrienden van Hugo Hauers met de tekst "Die Moorsoldaten bleiben unvergessen".

Een koe met een klavertje vier in de bek.

Richting Moorfläche was er geen doorkomen meer aan. Het gras e.d. was een meter hoog. We zijn maar weer naar de auto gelopen. Waarschijnlijk wel een eldorado voor vlinders en insecten zoals het landkaartje, het bont zandoogje en de kleine vuurvlinder.

Ook juffers waren er bij bosjes.

Een prachtige zweefvlieg

Op een parkeerplaats in Esterwegen stond de bus van Borussia Dormund. Het was geen bus met voetballers maar met scholieren. 

Deze scholieren brachten net als wij een bezoek aan Gedenkstätte Esterwegen. Het voormalige kamp staat bekend als Emslandlager VII.

We hebben eerst de wisseltentoonstelling "Ordnung und vernichtung. Die Polizei im NS-Staat" bezocht.

De tentoonstelling schetst de weg van een hervormingsgezinde, democratische politiemacht in de Weimarrepubliek naar een machtsinstrument voor de nazi's.

Er wordt aandacht besteed aan de rol van de politie als uitvoerende macht van de nationaalsocialistische terreur en hun betrokkenheid bij vervolgingen en deportaties.

Het toppunt van naziterreur was de Geheime Staatspolitie. Als instelling die zich toelegde op de bestrijding van politieke en ideologische tegenstanders, kreeg zij verregaande bevoegdheden. Wie als tegenstander werd beschouwd, was ter beoordeling van de Gestapo. 

Het proces van Nürenberg.

De buste Carl von Ossietzky. Deze journalist was één van de gevangenen van het kamp Esterwegen. Hij was pacifist en het boegbeeld van het verzet tegen Hiltler. Hij kreeg in 1935 de Nobelprijs voor de vrede.

De fotogalerij van kampgevangenen behoort tot de vaste tentoonstelling.

Net als deze fotoprojectie.

Een tekening van een kampbewoner laat de verschrikkelijke toestanden zien.

"Wir sind die Moorsoldaten" werd in 27 augustus 1933 als "Lagerlied" in het Börgermoor gezongen. De tekst en de muziek is gemaakt door de gevangenen. 

Hanners Wader zingt het lied "Die Moorsoldaten" op zijn album Hannes Wader singt Arbeitslieder. 

Klik hier voor zijn versie van het lied.

Hieronder de tekst van het lied.

Wohin auch das Auge blickt 

Moor und Heide nur ringsherum 

Vogelsang uns nie erquickt 

Eichen stehen kahl und krumm 

Wir sind die Moorsoldaten 

Und ziehen mit dem Spaten ins Moor (2x)

Hier in dieser öden Heide 

Ist das Lager aufgebaut 

Wo wir fern von jeder Freude 

Hinter Stacheldraht verstaut 

Wir sind die Moorsoldaten 

Und ziehen mit dem Spaten ins Moor (2x)

Morgens ziehen die Kolonnen 

In das Moor zur Arbeit hin 

Graben bei dem Brand der Sonne 

Doch zur Heimat steht ihr Sinn 

Wir sind die Moorsoldaten 

Und ziehen mit dem Spaten ins Moor (2x)

Auf und nieder geh'n die Posten 

Keiner, keiner kann hindurch! 

Flucht wird nur das Leben kosten 

Vierfach ist umzäunt die Burg

 

Wir sind die Moorsoldaten 

Und ziehen mit dem Spaten ins Moor (2x)

Doch für uns gibt es kein Klagen 

Ewig kann's nicht Winter sein! 

Einmal werden froh wir sagen: 

Heimat du bist wieder mein! 

Dann zieh'n die Moorsoldaten 

Nicht mehr mit dem Spaten ins Moor (2x)

Vervolgens hebben we het buitenterrein bezocht.

De 480 meter lange kampstraat was voorzien van een binnenpoort.

De plaatsen waar de barakken hebben gestaan zijn nu bomenveldjes geworden.

In deze wand staan de 15 kampnamen Borgermoor, Aschendorfermoor, Brual-Rhede, Walchum, Neusustrum, Oberlangen, Esterwegen, Wesuwe, Versen, Fullen, Gross Hesepe, Dalum, Wietmarschen, Bathorn en Alexisdorf.

Wil je meer weten over de 15 Emslandlager ?

Dan is het boek "Gevangen in het veen" van Pieter Albers een aanrader.

Infohokje over het MoorinfoPfad.

In het hokje staan informatiepanelen over het pad. Langs het pad zijn 17 "stations" met bezienswaardigheden en informatie.

Op deze historische kaart is het Bourtanger moeras heel mooi te zien.

Een groot deel van het pad is een vlonderpad.

In deze video zie je een boomverzorger in de boom klimmen.

Mooi uitzichtpunt over het moeras.

Tja ... en dan kom je een bordje tegen met "Wegen Brandschäden bis auf Weiteres gesperrt ! ".

Deze wandeling was dus ook korter dan gepland.

Op de terugweg kwamen we nog langs een nest van hoornaars. Het zijn prachtige insecten op te zien.

Dicht bij de grens kwamen we deze Toscaanse villa nog tegen.